Onze man in Teheran

Regelmatig moet ik denken aan Thomas Erdbrink, Onze man in Teheran. En aan zijn uitspraak die het land zo pakkend samenvat: Iran, het land waar niets mag, maar alles kan.

Ik ben hier nu ruim een week en in heel veel opzichten vind ik het een doodnormaal land met de allervriendelijkste mensen die ik misschien wel ter wereld ben tegen gekomen. Mensen die je op straat zien staan en naar je toekomen en in hun beste Engels zeggen: welkom in Iran, kan ik u ergens mee helpen? Ook de mensen die geen woord Engels spreken blijven tegen je praten in de hoop dat je misschien iets ervan begrijpt.

Zoals jullie al uit mijn verslagen hebben kunnen opmaken gaat die vriendelijkheid heel ver. Om nog een voorbeeld te noemen, ik ontmoette in Masouleh een man uit Shiraz, Mohammed genaamd, die met zijn vrouw en kleine dochtertje daar op bezoek is. Als hij uit het praatje in gebarentaal opmaakt dat ik misschien nog naar Shiraz kom, schrijft hij zijn huisadres op met het mobiele nummer van hemzelf en van zijn vrouw en dat ik vooral te gast bij hem mag zijn. Onvoorstelbaar.

Niets mag maar alles kan. Zo mag de Guzzi niet mee, maar rij ik een dag later rond op een motorfiets met Iraans kenteken. Als ik in de motorzaak een visitekaartje krijg zie ik het Honda logo op de kaart staan. Ik kijk om me heen en zie van alles, maar geen enkele Honda. Ik vraag aan de eigenaar hoe dat zit en dan wijst hij verontschuldigend naar de foto aan de wand van de twee oude mannen met baarden, die in elke winkel hangt. Maar het feit is daarmee ook, dat hij in zijn beleefdheid (of nederigheid, ik weet het niet), niet het buitenland de schuld geeft. In de Alamut vallei vraag een jongeman aan me: wat vind je van Iran? Prachtig en ik geniet van elk moment dat ik hier ben. Maar hoe komt het dat het buitenland zegt dat wij allemaal terroristen zijn? Ja, wat moet je daar op zeggen? Het enige wat ik kan bedenken om te zeggen is dat ik dat zelf niet vindt, anders was ik hier nooit gekomen. Hij lijkt er een beetje boos en teleurgesteld over. Ik krijg van hem twee muntstukken mee. Als herinnering aan onze ontmoeting zodat ik thuis iedereen kan vertellen dat ze geen terroristen zijn.

Ik vermijd het om vrouwen te benaderen. Maar als ze me nieuwsgierig aankijken knik ik vriendelijk gedag. In Masouleh vroegen twee jonge vrouwen me waar de ingang van het hotel is. Ik kon hen antwoorden dat het wegens het seizoen gesloten is. En dat als je een particuliere kamer zoekt, op de bazaar de meeste mensen zijn om het aan te vragen. Met een: tot straks op de bazaar, gingen we uit elkaar. Of die andere twee jonge dames die mij op de trappen tegenkwamen: Welkom in Iran. Wat leuk dat u hier bent en ik hoop u weer te zien. Dus misschien valt het voor sommigen ook wel mee met die geladenheid.

De kledingvoorschriften worden door de vrouwen heel verschillend opgevolgd. Ja, er zijn er heel veel die verhuld in hun kleding, zich zo onopvallend mogelijk over straat begeven. Vooral als het helemaal in het zwart is kan ik er niet aan gewend raken omdat het in mijn ogen ook iets met je waardigheid en eigenwaarde doet. Maar dat is misschien vooral omdat ik een andere samenleving gewend ben. En uiteindelijk, wie ben ik om daar iets over te zeggen.

Aan de andere kant zijn er ook meer dan genoeg vrouwen die hun hoofddoek uitdagend maar half op hun hoofd hebben hangen. Niks je haar helemaal bedekken. Sommige hebben zelfs knalrode lippenstift op en dat zijn dan degene die je het meest nieuwsgierig en ook brutaal aankijken.

Homoseksualiteit is uit den boze maar zoals je jonge mannen hand in hand over straat ziet lopen zouden wij daar maar één kwalificatie aan geven. Ook de jongens in Khudaferin met de waterpijp gedroegen zich met een intimiteit die je bij ons niet zo gauw zult tegen komen. Valt dit ook onder niets mag en alles kan?

Wat ze 's avonds doen heb ik in de steden waar ik de avond heb doorgebracht niet kunnen ontdekken. Vroeg in de avond wordt er in de winkelstraten massaal geflaneerd, maar als de winkels sluiten is het uitgestorven op straat. Ja, kroegen zijn er niet. Maar er moeten toch andere uitgaansgelegenheden zijn? Wel zijn alle winkels 's avonds vrolijk versierd met allerlei kleurige lichtslangen. Blauw, geel, groen, maar ook winkels met alleen maar rood. Het is dat je weet dat hier geen bordelen bestaan, anders zou je het onderscheid niet kunnen maken. Trouwens, zelfs in Iran is voor heel veel mensen de eerste associatie met Amsterdam het Red Light District.

Als je in een kleinere plaats ergens naar binnen gaat om wat te drinken, dan moet je het niet raar vinden als mensen je letterlijk staan aan te staren. Is gewoon nieuwsgierigheid. En als je hen dan met je blik betrapt op hun staren, glimlach je vriendelijk en knik je gedag. En dan lachen ze net zo vrolijk weer terug.

Wat me ook opvalt is dat ze me heel vaak in een gesprek vragen hoe oud ik ben. Zoveel? Ze kunnen het dan ook nauwelijks geloven. Is dat omdat ze het zich niet kunnen voorstellen op die leeftijd op deze wijze zo'n reis te maken? Ik weet het niet.

Het eten in de restaurants valt me een beetje tegen. Het draait alleen maar om kebab. Groente en sla zijn schaars aanwezig op tafel en ik voel zelf een tekort aan vezels. Een prettige afwisseling voor mij is het bestellen van een kom soep. Smaakt altijd goed. Je krijgt er heel soms brood bij. Maar meestal is het een gevouwen lap deeg wat niet met gist gerezen is. Je scheurt het als papier en ze gebruiken het bij een hap als verpakking van een vulling. Die vulling is dan wat je maar ook op tafel hebt staan. De smaak van de deeglap echter is vlak en het is vrij taai om te eten.

Het boek had al gezegd dat je bij mensen thuis het beste voorgeschoteld krijgt. Maar dat genoegen heb ik tot nu toe nog niet mogen hebben, hopelijk komt dat nog. Ik ben weleens op zoek gegaan naar een restaurant waar ze ook vis klaarmaken. Niets te vinden. En dat terwijl er genoeg viswinkels zijn met verse vis! Ook daar kunnen ze me niet verwijzen naar een restaurant. En wie koopt jullie vis dan? Mensen kopen het om thuis klaar te maken, is dan het antwoord. In Turkije stikt het van de kleine restaurants waar je heel gevarieerde menu's kunt krijgen. Köfte, musaka, pilav, djuvedj, piliç, met kip of gebraden verse vis met brood en sla (balīk ekmek), verzin het maar. Daar kunnen de grote buurlanden dus behoorlijk in verschillen.

Zoete lekkernijen hebben ze in alle mogelijke variaties en die smaken altijd heel goed. Gekonfijte dadels en vijgen, allerlei gebakken koekjes en pasteitjes, maar ook brokken met karamel gebonden sesamzaad en ik weet niet wat allemaal nog meer. Om de zoetigheid overdag wat af te wisselen stop ik regelmatig onderweg voor fruit en daar is ook nu nog genoeg keuze in.

Drinken is een verhaal apart. Frisdrank is er genoeg maar daar ben ik geen fan van. Soms drink ik bij het eten een dunne soort yoghurt, maar dat is dan weer licht gezouten. Bier hebben ze ook. Alcoholvrij natuurlijk. Om er enige smaak aan te geven wordt geëxperimenteerd met alle mogelijke vruchtensmaken. Daarmee wordt het weer net frisdrank. Niet te zuipen! Bier zonder vruchtensmaak hebben ze ook en dan noemen ze het malt. Maar is lastiger te vinden en smaakt weer een stuk flauwer dan het alcoholvrije bier dat wij kennen en valt eigenlijk ook tegen. Zo is er Shams bier waarvan het etiket zo getrouw mogelijk is gekopieerd van Heineken. Bier dus wat geen bier mag zijn, maar er wel zoveel als mogelijk op moet lijken.

Koffie heb ik na dag twee opgegeven naar te vragen. Drinken ze bijna niet. Dus drink je de hele dag door heel veel thee. Bij elke gelegenheid wordt het aangeboden en na enige gewenning bevalt het steeds beter.

Verder kan ik zeggen dat Iraniërs vooral familiemensen zijn. En dat contrasteert heel erg met onze geïndividualiseerde samenleving. Ze trekken er samen op uit naar de talloze picknick plaatsen die overal in een mooie natuurlijke omgeving beschikbaar zijn, soms aan een mooie weg tientallen achter elkaar. En dan zie je op het terrein van zo'n uitbater allemaal tent- of hutjesachtige verblijfplekken. Een beetje privé, maar toch ook weer met z'n allen bij elkaar. En natuurlijk het hele terrein volgehangen met sfeervolle verlichting, want ook hier kent gezelligheid geen tijd!

Tot zover deze berichtgeving, van jullie tijdelijke man in Teheran.